Światowy Dzień Walki z Rakiem

4 lutego obchodzony jest Światowy Dzień Walki z Rakiem. Przy tej okazji warto przypomnieć założenia Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem, będącego gotową instrukcją podpowiadającą, w jaki sposób zachować zdrowie oraz poprawić jego stan. Kodeks pokazuje, jak przez proste, codzienne działania obniżać ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe. Wszystkie informacje w nim zawarte opierają się na dowodach naukowych.

W 1987 r. z inicjatywy Komisji Europejskiej powstała pierwsza edycja Europejskiego Kodeksu Walki z Rakiem, który przekonuje o tym, że – stosując się do jego zaleceń – można zapobiec co drugiemu przypadkowi zachorowania na nowotwory.

Europejski Kodeks Walki z Rakiem jest gotową instrukcją podpowiadającą, w jaki sposób zachować zdrowie oraz poprawić jego stan. Pokazuje, jak przez proste, codzienne działania obniżać ryzyko zachorowania na nowotwory złośliwe. Wszystkie informacje w nim zawarte opierają się na dowodach naukowych – są pewne, rzetelne i sprawdzone.

Co znajduje się w kodeksie

Europejski Kodeks Walki z Rakiem (inaczej określany 12 sposobami na zdrowie) to 12 zaleceń dotyczących prewencji nowotworów:

• pierwotnej – czyli ograniczania działania czynników ryzyka (kancerogenów) na nasz organizm
• wtórnej – czyli wykrywania choroby na możliwie najwcześniejszym etapie zaawansowania.

Światowa Organizacja Zdrowia (ang. WHO) oszacowała, że przestrzeganie zaleceń kodeksu zmniejszyłoby w Europie liczbę zgonów spowodowanych nowotworami nawet o 50%.

Zalecenie 1: Nie pal

Dym tytoniowy jest jednym z najsilniejszych czynników rakotwórczych. W jednym papierosie znajduje się około 7000 substancji chemicznych, z czego aż ponad 70 jest silnie rakotwórczych. Palenie tytoniu jest główną przyczyną zgonów nowotworowych. Według badań Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS) z 2019 r. około ¼ dorosłych Polaków pali papierosy.

Uzależnienie od nikotyny jest chorobą. Profesjonalną pomoc w zwalczeniu uzależnienia oferuje Ogólnopolska Telefoniczna Poradnia Pomocy Palącym działająca przy Narodowym Instytucie Onkologii w Warszawie: 801 108 108 lub 22 211 80 15, od poniedziałku do piątku w godzinach 11:00–19:00 oraz w soboty w godzinach 9:00–15.00.

Zalecenie 2: Stwórz środowisko wolne od dymu tytoniowego

Ogranicz bierne palenie, czyli wdychanie dymu tytoniowego z otoczenia – z papierosa palonego przez inną osobę i wydychanego przez nią dymu. Może to być również dym z tlącego się papierosa.

Zalecenie 3: Utrzymuj prawidłową wagę ciała

Otyłość to drugi po paleniu tytoniu najważniejszy czynnik zwiększający ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych. Otyłość przyczynia się również do innych chorób, m.in. układu krążenia, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego.

Zalecenie 4: Bądź aktywny fizycznie

Aktywność fizyczna jest udowodnionym czynnikiem protekcyjnym, czyli chroniącym nas przed nowotworami – np. rakiem jelita grubego, rakiem piersi i wieloma innymi. Kodeks zaleca, aby każdego dnia poświęcić 60 minut na ruch o średniej intensywności lub alternatywnie 30 minut na ruch o wysokiej intensywności.

Zalecenie 5: Przestrzegaj zasad zdrowego odżywiania

Spożywaj żywność nieprzetworzoną i ogranicz spożycie mięsa – zwłaszcza czerwonego. Niepokój budzi rosnące spożycie cukru w Polsce, co przekłada się także na zwiększone ryzyko nadwagi i otyłości – zwróć uwagę na ilość spożywanego cukru (zalecenie 3).

Zalecenie 6: Ogranicz spożycie alkoholu

Nawet najmniejsza ilość alkoholu ma potencjał rakotwórczy. Maksymalnie ogranicz spożycie alkoholu lub zostań abstynentem. Nie ma bezpiecznej dawki alkoholu, a jego równoczesne spożycie z paleniem papierosów ogromnie zwiększa ryzyko m.in. nowotworów głowy i szyi (np. rak języka, rak gardła, rak dna jamy ustnej ).

Zalecenie 7: Unikaj nadmiernej ekspozycji na promienie słoneczne

Okres letni zachęca nas do korzystania z kąpieli słonecznych – należy jednak pamiętać, że promieniowanie ultrafioletowe (UV) emitowane przez słońce jest czynnikiem rakotwórczym. Chroń się przed nim np. przez unikanie ekspozycji na słońce w godzinach 10:00–16:00 oraz stosowanie ochronnych kosmetyków i odzieży. Całkowicie zrezygnuj z korzystania z łóżek opalających, czyli tzw. solariów. Promieniowanie UV obniża także ogólną odporność naszego organizmu.

Zalecenie 8: Chroń się przed działaniem substancji rakotwórczych w pracy

Choroba nowotworowa może rozwinąć się w okresie od kilku do nawet kilkudziesięciu lat od momentu pierwszego kontaktu z czynnikiem rakotwórczym. Przestrzegaj przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (przepisów bhp).

Zalecenie 9: Chroń się przed promieniowaniem radonowym w domu

Radon to gaz szlachetny, bez zapachu i bez koloru, który działa rakotwórczo na pęcherzyki płucne. Dowiedz się, czy jesteś narażony na naturalne promieniowanie spowodowane jego działaniem. Podejmij działania zmniejszające jego poziom.

Zalecenie 10 (dotyczy kobiet): Jeśli możesz – karm piersią i ogranicz stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ)

Karmienie piersią obniża ryzyko zachorowania kobiet m.in. na raka piersi i raka jajnika. Z kolei przedłużone stosowanie hormonalnej terapii zastępczej (HTZ), która łagodzi objawy menopauzy, może zwiększać ryzyko zachorowania na raka piersi.

Zalecenie 11: Zaszczep dzieci przeciwko HBV i HPV

Wirusowe lub bakteryjne czynniki infekcyjne są odpowiedzialne za 15–20% nowotworów złośliwych. Aby uniknąć zachorowania na raka wątroby i raka szyjki macicy, zaszczep swoje dzieci przeciwko wirusowi zapalenia wątroby typu B (HBV) oraz przeciwko wirusowi brodawczaka ludzkiego (HPV).

Zalecenie 12: Korzystaj z badań przesiewowych

Stosuj prewencję wtórną – wykonuj badania przesiewowe w kierunku wczesnego wykrywania raka:

• piersi – mammografia,
• szyjki macicy – cytologia,
• jelita grubego – kolonoskopia.

Badania te są w pełni bezpieczne i refundowane w ramach programów przesiewowych. Dzięki nim można wykryć chorobę na bardzo wczesnym etapie zaawansowania – co znacząco ułatwia jej leczenie – a nawet wykryć zmiany przednowotworowe.

Opracowanie merytoryczne – dr Beata Chmielewska-Pytka